AKTAMEDIA.COM, BUKITTINGGI –
Ado duo macam ranji di Minangkabau: Ranji Kaum jo Ranji Adat.
Ranji Kaum ado duo macam: Ranji Saparuik jo Ranji Sakaum.
Ranji adat ado duo macam pulo: Ranji Rajo, jo Ranji Nagari.
Hubuangan tajadi karano duo hal: hubuangan tali darah, jo hubuangan tali budi.
Hubuangan tali darah adolah hubuangan antaro anggota nan tasabuik dalam ranji tajadi karano ado hubuangan darah. Kaanggotaan otomatis sajak kalahiran, dan indak dapek diungkai.
Hubuangan tali budi adolah hubuangan karano kasapakatan. Bisa diungkai/diputus/dihentikan.
1. Ranji Kaum
Ado 5 tingkatan sakaligus jenih ranji kaum.
* Ranji Sapariuak: Hubuangan kakarabatan satu kaluarga inti: Ibu, anak-anak, anak-anak dari anak padusi=cucu-cucu, piuik, puyang, dst. dari katurunan nan padusi. * Ranji Saparuik: Hubuangan kakarabatan sa-harato, sa-pusako, sa-pandam pakuburan, sa-rumah gadang. Ranji ko adolah parluasan ranji sapariuak ka ateh sampai niniak tartantu nan malatakkan pusako, maso malaco managak-an rumah gadang.
Ado tigo garis hubuangan di ranji ko: mandata/sajajar/horizontal, ka ateh, ka bawah/vertikal.
a. Garis hubuangan mandata:
Dunsanak kanduang (seibu-sebapak, seibu); kakak, adiak, padusi jo laki-laki.Dunsanak ibu = satu-nenek: anak-anak dari saudaro padusi ibu; padusi jo laki-laki.
Dunsanak nenek = satu-buyuik: anak-anak dari dunsanak kanduang nan padusi dari ibu, padusi jo laki-laki; dunsanak ibu nan padusi dari ibu, padusi jo laki-laki.
b. Garis hubuangan ka ateh:
Ibu, Dunsanak kanduang dari ibu, Dunsanak ibu dari ibu, Dunsanak nenek dari ibu, nan padusi dipanggia etek/amai/tante, nan laki-laki dipanggia mamak.
Nenek, Dunsanak kanduang dari nenek, Dunsanak ibu dari nenek, Dunsanak nenek dari nenek, nan padusi dipanggia nenek/anduang/uwai/inyiak uci, nan laki-laki dipanggia inyiak.
Kaduo ranji tu adolah gambaran/sketsa hubuangan kakarabatan kaum di Minangkabau nan disusun manuruik garis katurunan ibu (Garis Matrilineal).
Kaduonyo samato-mato hubuangan tali darah.
Biasonyo nan saparuik dipimpin dek surang pangulu, datuak. Datuak adolah salah satu laki-laki tingkatan mamak, atau inyiak.
Kaduo ranji ko adolah gambaran/sketsa hubuangan kakarabatan kaum di Minangkabau nan disusun manuruik garis katurunan ibu (Garis Matrilineal).
* Ranji Sa-Indu:
Ranji ko parluasan dari ranji saparuik ditambah paruik2 nan lain.
Hubuangan antar paruik bisa hubuangan tali darah, tapi bisa hubuangan tali budi.
Biasonyo nan sa-indu dipimpin dek surang pangulu, datuak.
Karano indu tardiri dari babarapo paruik, mako satu indu punyo bisa punyo duo-tigo datuak.
* Ranji Sa-Suku
Ranji ko parluasan dari ranji sa-indu ditambah indu2 nan lain.
Hubuangan antar indu biaso nyo hubuangan tali budi.
Biasonyo nan sa-suku dipimpin dek babarapo urang pangulu, datuak.
* Ranji Sa-Kaum Samo jo ranji sa-indu jo ranji sa-suku, ranji iko pun parluasan ranji-ranji di ateh.
nan padusi.
Kalau Ranji Saparuik, nan labiah tahu Nenek/Anduang. Mamak, pangulu, datuak sabagai pamimpin “nan didahulukan salangkah” harusnyo manjadi suluah bendang. Mambuek catatannyo, manando tangani, manjalehkan ka kamanakan nyo saparuik.
Ranji saparuik takaik jo pusako, harato, sawah, ladang, pandam pakuburan. Pangulu mamacik tungkek, Bundo Kanduang puro nan taguah.
Leave a Reply